Niewiele na mapie regionu znajdziemy równie malowniczych miejscowości, jak położony na pograniczu województw śląskiego i małopolskiego, liczący niespełna 7 tysięcy mieszkańców, Sławków.
„Mieszkańcy szczycą się, iż siedziba ich odleglejszej sięga starożytności, niż Kraków. Cóżkolwiek bądź, musiał mieć Sławków w dawnych wiekach pewne znaczenie i poprzedzić miasta, dziś między nim a Krakowem będące, skoro w odległości mil 7, jednej ulicy i bramie w Krakowie, jego nazwę nadano. Miasto w powabnem położeniu na górze, z drzewa lecz porządnie zbudowane, na mocy przywilejów od samych chrześcian jest osiadłe, którzy utrzymują się z uprawy roli, pomniejszych rzemiosł i gospodarskich jarmarków” – tak o Sławkowie pisali przed ponad 160 laty Michał Baliński i Tymoteusz Lipiński w swoim dziele „Starożytna Polska”.
A pisano tak nie bez powodu, bo osadnictwo w Sławkowie datuje się na drugą połowę XIII wieku. W Krakowie zaś, od samego początku jego istnienia, znajduje się ulica Sławkowska, co świadczy o dużym znaczeniu miasta dla południowej Polski.
Prawa miejskie uzyskał Sławków pomiędzy 1279 a 1286 rokiem. Dziś miasto należy do województwa śląskiego i znajduje się w powiecie będzińskim, co jest o tyle ciekawe, że żadną częścią z resztą tego powiatu nie graniczy, oddzielony od Będzina miastem Dąbrowa Górnicza.
Pradawny gród i średniowieczny układ
Turystom Sławków oferuje przede wszystkim bogatą historię, piękne zabytki oraz przyrodę, której enklawy zachowały się w otoczeniu wielkiego przemysłu. Cisza, spokój i uroki Sławkowa sprzyjają aktywnemu wypoczynkowi. Z pewnością każdy, kto odwiedzi ten pradawny gród, znajdzie tu coś interesującego dla siebie.
Bez wątpienia warto zobaczyć najstarszą część miasta o średniowiecznym układzie architektonicznym rynku, z przyległymi do niego uliczkami, ratuszem, interesującymi budynkami z dwuspadowymi dachami oraz wspartymi na kolumnach podcieniami.
Stara karczma i stałe miejsce w literaturze archeologicznej
Niewątpliwie jednym z najstarszych i najpiękniejszych zabytków Sławkowa jest Austeria. Stara, drewniana karczma, wybudowana została najprawdopodobniej w 1781 roku. Jednak historia karczmarstwa sławkowskiego jest z pewnością starsza niż samo miasto.
Sławków na stałe wszedł do literatury archeologicznej. Stało się to za sprawą odkrycia na jego obszarze jednego z najstarszych, murowanych założeń obronnych Polski południowej – zamku biskupów krakowskich, datowanego na II połowę XIII wieku. Do dziś, oprócz ruin wieży mieszkalnej, budynku bramnego i pozostałości murów pierwotnego założenia, zachował się wał ziemny oraz fosa. Odkryte relikty stanowią jeden z najcenniejszych zabytków tego typu w Polsce.
Parafialny kościół z pięknym prezbiterium
Jednym z najpiękniejszych zabytków Sławkowa jest parafialny kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Mikołaja. Pierwotnie kościół Jana Chrzciciela (wg Liber Beneficiorum Jana Długosza) został ufundowany przez biskupa krakowskiego Fulko zwanego Pełką w 1203 r.
Wnętrze prezbiterium jest dwuprzęsłowe, sklepione krzyżowo-żebrowo. Skrzyżowane żebra zdobią tzw. zworniki sklepieniowe, pokryte płaskorzeźbami Baranka i róży. Prezbiterium z nawą główną łączy gotycka arkada tworząc tzw. arkę tęczową. Nawa stanowiąca zwarte wnętrze, przykryta jest drewnianym, otynkowanym stropem, ozdobionym polichromią ze sceną ukoronowania Najświętszej Marii Panny i wizerunkami czterech ewangelistów: św. Mateusza, Marka, Łukasza i Jana.
W wieży, której mury mierzą 2,7 m grubości i na której zawieszone są dzwony, znajduje się kwadratowa kruchta. Miała ona dawniej, tak jak i cały budynek kościoła, charakter obronny. Obecnie przykrywa ją hełm barokowy z podwójną glorietą. Do ściany zachodniej nawy przylega empora chóru muzycznego, wspartego na 4 drewnianych słupach i 2 przyściennych kolumnach z kamienia, z szesnastogłosowymi organami, wybudowanymi w 1954 r. przez firmę Biernackiego.
Wyposażenie świątyni utrzymane jest w większości w stylu barokowym i rokokowym. Składają się nań stalle, ambona oraz kamienna chrzcielnica z pokrywą. Wystrój dopełnia zespół pięciu ołtarzy. W prezbiterium znajduje się skrzyniowy ołtarz główny z barokową nastawą oraz drewniana figura Chrystusa rozpiętego na krzyżu. Po bokach znajdują się dwaj aniołowie trzymający narzędzia męki pańskiej. Na predelli tabernakulum stoją drewniane, złocone lichtarze, ofiarowane przez sławkowianina, biskupa lubelskiego Walentego Baranowskiego w II poł. XIXw.
Plebania z końca XVIII w.
Odwiedzając Sławków, koniecznie obejrzeć trzeba jeszcze inne zabytki, w tym plebanię z końca XVIII wieku przykrytą podwójnym, łamanym dachem, kościółek św. Jakuba z 1836 roku oraz kaplicę cmentarną św. Marka na cmentarzu grzebalnym przy ul. Obrońców Westerplatte.
Będąc w Sławkowie nie sposób nie wybrać się na spacer leśnymi dróżkami. Miasto jest bogate nie tylko w tradycje, historię i zabytki. Położone na prawym brzegu Białej Przemszy, pośród malowniczych terenów leśnych jest oazą spokoju i ciszy.
Tajemnicze rozlewiska i bogata fauna
Sławków pokrywa około 1230 ha lasów, co stanowi blisko jedną trzecią powierzchni miasta. Kolorowe łąki, tajemnicze rozlewiska i bogata fauna tworzą miejsca, które powinny zadowolić każdego miłośnika natury i pozwolić na niczym nieograniczone obcowanie z przyrodą. W dzielnicy Chwaliboskie zlokalizowana jest część obszaru chronionego Parku Krajobrazowego "Orle Gniazda". Obszar 115 ha jest bardzo silnie nasycony bogactwem flory i fauny, które skupiają się głównie w dorzeczu Białej Przemszy.
Swoistą ciekawostką jest zbiornik wodny, usytuowany w lesie w okolicy Ciołkowizny. W zbiorniku tym żyją rzadkie już w Polsce raki szlachetne.
Urok Białej Przemszy i szlak pielgrzymkowy
Dolina rzeki Białej Przemszy jest jednym z najbardziej urokliwych miejsc w regionie. Rzeka płynie na znacznym odcinku pomiędzy nietkniętymi ludzką ręką brzegami i jest ostoją dla ptaków wodno-błotnych, szczególnie kaczek, siewek, mew, żurawi, a także drapieżnego błotniaka stawowego. Ma ona niepowtarzalny, unikalny charakter, szczególnie na odcinku Klucze - Okradzionów - Sławków. Biała Przemsza jest stałym miejscem połowów dla wędkarzy. Od kilku lat organizowane są tutaj regularne spływy kajakowe.
Warto też wspomnieć, że przez teren Sławkowa przebiega jeden z najważniejszych szlaków pielgrzymkowych Starego Kontynentu – jest to droga św. Jakuba (Via Regia). Szlak ten od wielu stuleci prowadzi pielgrzymów do Santiago de Compostela w Galicji w północno-zachodniej Hiszpanii – miejsca, w którym znajduje się grób św. Jakuba Starszego Apostoła. Charakterystycznym symbolem szlaku jest pielgrzymia muszla. Nawiązuje ona do muszli, zbieranych przez pielgrzymów.
materiały tekstowe i fotograficzne: UM Sławków
galeria zdjęć dostępna tutaj
strona UM dostępna tutaj
To sylwetka kolejnej gminy, która tworzy nasz Związek - więcej w zakładce pn. "Zobacz, poczuj, doceń..."
AKTUALNOŚCI