Katowice, dn. 3 lipca 2020 r.
Z jednej strony wciąż powtarzana potrzeba zmiany systemu finansów publicznych, z drugiej konieczność stworzenia efektywnych warunków edukacji i nowych zasad realizowania zadań zleconych. Do tego niezbędny szybki zastrzyk w postaci lokalnych inwestycji. W tym w szczególności Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych upatruje szans na wyjście z kryzysu.
- W jedności siła, zwłaszcza w kryzysowym czasie, w którym wszyscy teraz jesteśmy – mówi Błażej Konkol, Prezes Związku Gmin Pomorskich, organizacji, która aktualnie pełni rolę tzw. prezydencji Ogólnopolskiego Porozumienia Organizacji Samorządowych (OPOS), dodając:
- Dziś w ramach porozumienia samorządów w skali całej Polski mówimy o kilku kluczowych filarach, które musimy wspólnie – ze stroną rządową – zbudować. To szansa na ograniczenie negatywnych skutków gospodarczych epidemii.
Sześć postulatów z myślą o lokalnych potrzebach
Regionalne organizacje samorządowe w ramach porozumienia sformułowały kilka priorytetów wychodzenia z kryzysu. W sumie wszystkie tworzą podstawę sprawnego zaspokajania najważniejszych potrzeb wspólnot lokalnych, które w dobie epidemii są zagrożone, tj.:
Ustawę o finansach trzeba napisać na nowo
Od lat, a zwłaszcza ostatnio prawie każda dyskusja w środowisku samorządowym zaczyna i kończy się na finansach. Jednak nie chodzi w niej o transfer finansowy sam w sobie, ale zapewnienie podstaw do mierzenia się zarówno z wciąż trwającą epidemią w skali lokalnej, jak i skutecznego oraz kompleksowego realizowania usług publicznych.
30 czerwca podczas posiedzenia Zarządów regionalnych związków i stowarzyszeń tworzących Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych w Gdańsku przyjęto m.in. stanowisko w sprawie postulatów do 
Samorządowej Tarczy Antykryzysowej. Samorządowcy wskazują w nim konieczność przebudowy systemu finansów gmin i powiatów. Najważniejsze postulaty w tym zakresie są następujące:
- wprowadzenie do ustawy o dochodach jst nowej części (rekompensującej) subwencji ogólnej, która zrekompensowałaby samorządom ubytki w dochodach własnych, spowodowane stosowaniem przepisów ustawy CoViD-19;
- Problemy nawarstwiały się latami, coraz większa liczba zadań do wykonania przy jednoczesnym ich niedofinansowaniu. Do tego doszła walka z epidemią. Musimy przebudować system finansów samorządów i de facto przygotować nową ustawę w tej dziedzinie – podsumowuje Błażej Konkol, Prezes Związku Gmin Pomorskich, Wójt gminy Trąbki Wielkie.
Samorządowcy współpracujący w ramach ogólnopolskiego porozumienia podkreślają, że chcą usiąść do stołu ze stroną rządową. Wierzą, że w ten sposób wspólnie uda się wypracować rozwiązania, które uleczą finanse gmin i powiatów, a w praktyce pozwolą utrzymać dotychczasowy standard życia mieszkańców.
pełna lista postulatów dostępna tutaj
Inwestycje na nowych warunkach
Drugim ważnym filarem wychodzenia z kryzysu są lokalne inwestycje. Regionalne, samorządowe organizacje w tym zakresie proponują kilka rozwiązań, które również zostały uwzględnione w stanowisku OPOS.
- Po pierwsze wprowadzenie Funduszu Inwestycji Samorządowych, w formule corocznej i kwocie nie mniejszej niż 500 tysięcy dla najmniejszych gmin. Takie narzędzie pomoże ograniczyć ekonomiczne skutki COVID-19 – mówi Marek Cebula, Prezes Zrzeszenia Gmin Województwa Lubuskiego, Burmistrz Krosna Odrzańskiego.
Jako drugie rozwiązanie samorządowcy wskazują zwiększenie poziomu dofinansowania od 70% do 90 % kosztów inwestycji drogowych, które są realizowane z Funduszu Dróg Samorządowych. Dodają, że podstawowym kryterium przy ocenie wniosków o dofinansowanie powinien być wskaźnik dochodów stanowiący sumę wskaźnika „G” i kwoty podstawowej subwencji wyrównawczej. Taka korelacja będzie realnym obrazem kondycji finansowej gminnych budżetów. Zapewni to także podstawę do opracowania procentowego algorytmu wsparcia dla najbiedniejszych gmin.
- Ważnym elementem polityki wspierającej lokalne inwestycje jest też utworzenie subwencji rozwojowej, która byłaby finansowa z podatku VAT od prowadzonych przez samorządy inwestycji i zakupów inwestycyjnych – uzupełnia Marek Cebula.
OPOS proponuje, aby w ramach subwencji rozwojowej był dokonywany transfer środków do budżetów samorządów lokalnych (w ramach dochodów własnych) z przeznaczeniem na realizację wydatków majątkowych, które dotyczą inwestycji.
pełna lista postulatów dostępna tutaj
Słabości oświaty znane od dawna, ale teraz bardziej odczuwalne
Epidemia objawiła kolejne słabości systemu edukacji. To też stało się pretekstem do wznowienia debaty na temat kluczowych zmian w tej dziedzinie. Samorządy lokalne podkreślają dwie sfery, które wymagają pilnej interwencji. Jedną z nich jest oświata rozumiana jako szerszy system, który od lat wymaga poprawy. Niestety reforma oświatowa z 2017 r. wprowadziła dodatkowy chaos w dotychczasowej strukturze kształcenia. Drugim aspektem jest oświata w węższym tego słowa znaczeniu, a więc sposób organizowania edukacji w epidemii. Do obu kwestii w swoim stanowisku 
odnosi się Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych.
- Wspólnie z Ministerstwem Edukacji i środowiskiem nauczycieli, przy wsparciu rodziców, musimy stworzyć optymalne dla uczniów warunki edukacji w stanie epidemicznym. Aktualnie nie wiemy w stu procentach, jak będzie wyglądała nauka od września. Jednak powinniśmy wykorzystać czas wakacji na przygotowanie się do różnych scenariuszy – mówi Jacek Gursz, Przewodniczący Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Wielkopolski, Burmistrz Chodzieży.
Samorządy postulują uregulowanie zasad kształtowania dotacji dla szkół i przedszkoli, które nie są prowadzone przez samorządy terytorialne w sytuacji prowadzenia zajęć w warunkach pandemii. Przypominają, że niezbędne jest również opracowanie standardów prowadzenia zdalnego nauczania wraz z przeszkoleniem nauczycieli (w szczególności przeprowadzania zajęć rewalidacyjnych, dydaktyczno-wyrównawczych, korekcyjno-kompensacyjnych i nauczania indywidualnego). W zakresie jednolitego systemu zdalnego nauczania ważne jest:
pełna lista postulatów dostępna tutaj
Inne filary, ale wszystkie łączą samorządowe środowisko
Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych w swoim stanowisko odnosi się też do potrzeby zmodyfikowania Funduszu Sołeckiego m.in. poprzez zwiększenie do 50% poziomu dofinansowania zadań realizowanych w jego ramach (na przestrzeni ostatnich kilku lat poziom ten spadł z 40% na 26%). Ponadto wnioskuje o zmianę metodologii obliczania kosztów realizacji zadań zleconych, tak aby uwzględniała ona wszystkie ponoszone z tego tytułu nakłady i wydatki.
- Samorządy lokalne w całej Polsce potrzebują rozwiązań prawno-organizacyjnych, które będą adekwatne do skali aktualnych problemów i wyzwań w bliskiej przyszłości. W tym roku, w którym świętujemy 30. rocznicę odbudowy samorządności w naszym kraju, a jednocześnie wspólnie zmagamy się z epidemią, widać jak na dłoni, że realnie tworzymy wspólnoty lokalne. I dlatego jako samorządowcy chcemy je chronić – podsumowuje Błażej Konkol, Prezes Związku Gmin Pomorskich.
Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych (OPOS) powstało z myślą o stworzeniu platformy porozumienia, wymiany dobrych praktyk i doświadczeń, a jego rezultatem jest łączenie wspólnych sił oraz inicjatyw samorządowych. Jedenaście organizacji, które podpisały porozumienie gwarantuje realną możliwość działania na rzecz interesów samorządów w Polsce. Konfiguracja tak różnych stowarzyszeń to też pewność, że to przedsięwzięcie jednoczy różne - bo zbieżne zarówno z potrzebami małych, jak i większych gmin czy dużych miast - spojrzenia na kwestie związane z funkcjonowaniem jst. Ten efekt samorządowej synergii występuje ponad politycznymi podziałami, a wokół problemów, które bliskie są obywatelom.
fot. materiały prasowe OPOS, posiedzenie Zarządów OPOS w Gdańsku (30.06)
AKTUALNOŚCI