28 maja 1991 r. zarejestrowano Związek Gmin Górnego Śląska – obecnie Śląski Związek Gmin i Powiatów. Największa regionalna samorządowa organizacja w Polsce w tym roku obchodzi 30. rocznicę swojego istnienia. Przy tej okazji dziś (28.05) w Katowicach spotkał się Zarząd Związku.
- Związek powstał u zarania samorządności lokalnej w naszym województwie. Początkowo funkcjonując jako związek gmin, nieco później jako związek międzynarodowy, udowadniał swoim istnieniem potrzebę i zdolność samorządowców do współpracy oraz patrzenia na lokalny rozwój znacznie szerzej niż sięgają granice jednej gminy – wyjaśnia Tomasz Pietrzykowski, Prorektor ds. współpracy międzynarodowej i krajowej z Uniwersytetu Śląskiego, w latach 2005–2007 Wojewoda Śląski.
Wiedza, modelowe rozwiązania, dobre przepisy prawa
Śląski Związek Gmin i Powiatów zrzesza aktualnie prawie 80% samorządów lokalnych z woj. śląskiego (141 jednostek samorządu terytorialnego, w tym wszystkie miasta na prawach powiatu). Jak wyjaśnia Przewodniczący Związku Piotr Kuczera, Prezydent Rybnika, Związek stara się wspierać samorządy lokalne w jak najlepszym wykonywaniu przez nie zadań publicznych. Organizacja działa w dwóch głównych nurtach:
- Na bieżąco zbieramy dane, tworzymy analizy i raporty eksperckie. Wymieniamy się doświadczeniami w kluczowych dziedzinach funkcjonowania gmin i powiatów oraz promujemy modelowe rozwiązania w dalszym rozwoju wspólnot lokalnych - wylicza Krzysztof Matyjaszczyk, Wiceprzewodniczący Związku, Prezydent Częstochowy.
Ważną domeną działalności Związku jest też opiniowanie nowelizowanych przepisów czy dokumentów strategicznych, zwłaszcza poprzez udział w posiedzeniach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego (reprezentując jednocześnie Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych).
- Czuwamy nad tym, aby przepisy prawa, w oparciu o które samorząd działa, poprawiały jakość i zakres usług publicznych – mówi Marian Błachut, wieloletni członek Zarządu Związku, Burmistrz Czechowic-Dziedzic.
Klimat tworzenia polskiej i śląskiej samorządności
Dyrektor biura Związku Miast Polskich, Andrzej Porawski, uczestniczący w procesie restytucji samorządu terytorialnego w Polsce od samego początku, zwraca uwagę, że po reformie samorządowej bardzo szybko się okazało, że gminy stanowią duży zbiór autonomicznych jednostek, w początkowej fazie mocno oddzielonych od siebie.
- Dosyć szybko przekonaliśmy się, że w pojedynkę nie damy rady. Tworzone przez nas związki były z jednej strony wyrazem pragmatyzmu, a z drugiej formą samorządowej solidarności – podkreśla Andrzej Porawski.
Mimo pandemii 2020 r. upłynął w środowisku samorządowym pod znakiem obchodów 30. rocznicy odbudowy samorządu lokalnego w Polsce. To był moment zatrzymania się i spojrzenia na rozwój lokalnych społeczności z perspektywy trzech dekad. 30. rocznica utworzenia Śląskiego Związku Gmin i Powiatów jest kontynuacją rozpoczętej przy tej okazji refleksji na temat polskiej samorządności.
Początek lat 90-tych to był czas wielkiego zapału, chęci zmian, radości z odzyskanej wolności i potrzeby nauczenia się wspólnego języka samorządowego – podkreślają samorządowcy związani ze Związkiem i sprawujący te funkcje na początku tworzenia się samorządu lokalnego.
Były dylematy i zmiany w strukturze działania
28 maja w Katowicach odbyło się posiedzenie Zarządu Związku, przy okazji którego symbolicznie uczczono tę ważną dla zrzeszonych w organizacji gmin i powiatów rocznicę. Tego dnia dokładnie bowiem przypada 30. rocznica zarejestrowania Związku Gmin Górnego Śląska (dzisiejszego Śląskiego Związku Gmin i Powiatów) przez Sąd Wojewódzki w Katowicach.
- Gdy patrzymy na karty historii naszego Związku, to przypominamy sobie różne i - z uwagi na upływ czasu - momentami zaskakujące dylematy, z którymi zmagali się kiedyś nasi poprzednicy – mówi Krystyna Siejna, Wiceprzewodnicząca Związku, reprezentująca w Związku Miasto Katowice.
Wątpliwości przedstawicieli miast, które były zainteresowane utworzeniem Związku Gmin Górnego Śląska z różnych części naszego regionu, gmin Śląska Opolskiego i ówczesnej jeszcze wtedy Czechosłowacji dotyczyły m.in. restrukturyzacji wytwórczej Górnego Śląska, wypracowania optymalnego modelu systemu finansowania państwa, w tym samorządów czy kwestii historycznych i tożsamościowych (te ostatnie decydowały finalnie o przystąpieniu do konkretnej organizacji samorządowej).
Związek Gmin Górnego Śląska w pierwszych latach istnienia dzięki energicznym działaniom na rzecz regionu, zachęcił do współpracy licznych partnerów, także spoza terenu kraju (gminy Północnych Moraw). To też doprowadziło do jego przekształcenia w 1992 r. w Związek Gmin Górnego Śląska i Północnych Moraw. W takiej postaci Związek działał aż do wprowadzonej w 1999 roku reformy ustrojowej państwa. Przyniosła ona poważne zmiany.
- Z jednej strony powiększony został terytorialny zasięg działania oraz pojawiły się nowe pola aktywności Związku powstałe w relacjach pomiędzy gminami, powiatami a samorządem regionalnym. Z drugiej jednak strony zmianie uległa struktura Związku. Ze względu na narastające różnice w uwarunkowaniach systemowo-prawnych w Polsce i Czechach dokonano statutowego rozdzielenia polskiej i czeskiej strony stowarzyszenia – przypomina wieloletni pracownik, a obecnie Dyrektor biura Związku Witold Magryś.
Po tych zmianach polska strona Związku przyjęła nazwę Śląski Związek Gmin i Powiatów.
Silna pozycja, różnorodność i gotowość do pomocy
- Dziś już z boku obserwuję działalność Związku. Jednak tym, co zwłaszcza napawa mnie podziwem i optymizmem, to jego pozycja w skali województwa i kraju. Merytoryczna praca przez wiele lat, pragmatyzm, zaufanie, wzajemny szacunek, to wartości, z którymi organizacja jest kojarzona w całym środowisku, ale i znacznie szerzej – mówi Zygmunt Frankiewicz, były wieloletni Przewodniczący Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, aktualnie Senator RP, Prezes Związku Miast Polskich.
Przedstawiciele organizacji podkreślają, że jednym z jej atutów jest różnorodność. Wyraża się ona tym, że członkami Związku są gminy duże i małe, wiejskie i miejskie, górnicze i rolnicze, przemysłowe i turystyczne.
- Dla wszystkich jednostek najważniejsze jest dobro lokalnych wspólnot, dla których każdego dnia pracujemy, niezależnie od poglądów. Przy tym kluczowa jest wzajemna pomoc, którą wielokrotnie sobie udzielaliśmy, zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych związanych na przykład z klęskami żywiołowymi – podsumowuje Ireneusz Czech, wieloletni i aktualny członek Zarządu Związku, Koordynator Konwentu Burmistrzów i Wójtów Związku, Wójt gminy Kochanowice.
zdjęcia z wydarzenia dostępne tutaj
Więcej informacji związanych z 30. rocznicą Śląskiego Związku Gmin i Powiatów poniżej:
https://old2022.silesia.org.pl/30-lecie-zwiazku,556
Data publikacji: 28.05.2021 r.
AKTUALNOŚCI