Wsparcie obszarów wiejskich po 2020 r. - relacja ze spotkania

Nowa Wspólna Polityki Rolna i nowe instrumenty w perspektywie finansowej 2021-2027 – o tym rozmawiano podczas wideokonferencji pt. „Instrumentarium wsparcia rozwoju obszarów wiejskich po 2020 r. - wyzwania i zamierzenia”. Wydarzenie zorganizował Związek przy wsparciu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego oraz regionalnej sieci Lokalnych Grup Działania SILESIAN LEADER NETWORK 24 listopada.

 

Wydarzenie otworzył Piotr Kuczera, Przewodniczący Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, Prezydent Rybnika, przypominając, że obecnie na różnych szczeblach administracji unijnej i krajowej prowadzone są intensywne działania związane z tworzeniem ram wsparcia w ramach następnego okresu programowania UE na lata 2021–2027.

- Dlatego stojąc u progu nowego okresu programowania, a także w związku z kryzysem, z jakim się aktualnie wszyscy zmagamy, mamy wiele obaw i pytań związanych z dostępnością i z momentem uruchomienia kolejnych środków – powiedział Przewodniczący Związku.

Ważna rola instrumentu: Rozwój Lokalny Kierowanego przez Społeczność

Piotr Kuczera zwrócił uwagę, że w skali kraju najprawdopodobniej nadal będzie wdrażany istotny dla samorządów instrument w postaci Zintegrowanych i Regionalnych Inwestycji Terytorialnych (ZIT/RIT). Jednocześnie dodał, że - z punktu widzenia wsparcia obszarów wiejskich - bardzo ważną rolę może odegrać również instrument RLKS.

- Nasz Związek od lat mówi o tym, że uruchomienie RLKS w formule wielofunduszowej w województwie śląskim mogłoby przynieść realne korzyści. Potwierdzają to dotychczasowe doświadczenia z wdrażania tego instrumentu w dwóch województwach, czyli kujawsko-pomorskim oraz podlaskim – powiedział Przewodniczący Związku.

Kierunek: regionalizacja potrzeb na obszarach wiejskich

W pierwszej części wideokonferencji głos zabrał Grzegorz Puda, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Przedstawił on propozycje wsparcia rozwoju obszarów wiejskich po 2020 r. w świetle priorytetów i zamierzeń swojego resortu.
Minister poinformował, że niezależnie od działań legislacyjnych prowadzonych na poziomie UE, w resorcie finalizowane są prace nad dokumentem wdrożeniowym dotyczącym Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). Ministerstwo zakończyło analizę sytuacji obszarów wiejskich w Polsce, a także sporządziło listę potrzeb w tej dziedzinie. W tym procesie prac uczestniczyli eksperci, przedstawiciele środowiska naukowego, samorządów lokalnych i oczywiście strona społeczna.

- Ten dokument będzie „regionalizować potrzeby” w zakresie rozwoju obszarów wiejskich. Ideą przyświecającą nowej Wspólnej Polityce Rolnej jest zapewnienie państwom członkowskim, aby w jej ramach mogły lepiej, niż do tej pory dostosować interwencję do swych specyficznych uwarunkowań, a przy tym osiągać w skali UE wspólne cele – powiedział Grzegorz Puda.

Ze względu na opóźnienia w pracach realizowanych na poziomie UE reforma WPR nie zostanie wdrożona w 2021 r. Minister wyjaśnił, iż w tzw. okresie przejściowym w programowaniu finansowania działań związanych z polityką rolną (w latach 2021-2022), wsparcie będzie także płynąć z Europejskiego Instrumentu na rzecz Odbudowy poprzez EFRROW, a więc w oparciu o PROW 2014-2020. Przypomniał też, że o takie rozwiązanie od dawna zabiegała Polska.

Ważna ciągłość wsparcia w ramach WPR

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w trakcie wideokonfernecji podkreślił, że bardzo ważne jest również zapewnienie ciągłości wsparcia kierowanego do młodych rolników, a także grup i organizacji producenckich.

Środki finansowe zarezerwowane z myślą o realizowaniu założeń Wspólnej Polityki Rolnej wynoszą ponad 344 miliardów euro, kwota ta obejmuje 7,5 miliarda zapewnione w ramach nadzwyczajnego instrumentu Next Generation EU,co będzie wzmocnieniem II filara WPR. Ponad 258 miliardów euro z tej kwoty zostanie przeznaczonych na wydatki związane z rynkiem i płatnościami bezpośrednimi. Na rozwój obszarów wiejskich zaplanowano kwotę 78 miliardów euro, z czego 0,25 % zostanie przeznaczona na pomoc techniczną.

Ponadto w ramach UE uzgodniono, że transfer pomiędzy filarami w ramach WPR będzie na poziomie do 25% kopert „w obie strony” – uzupełnił Grzegorz Puda.

Z kwoty 7,5 miliarda euro dla II filar WPR w ramach Europejskiego Instrumentu na rzecz Odbudowy (EIO) Polska otrzyma blisko miliard euro.

Miały być cięcia w WPR, ale ostatecznie jego budżet zwiększono

Jak przypomniał Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, pod koniec października Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa na poziomie UE uzgodniła stanowisko w spawie pakietu legislacyjnego WPR po 2020 r. Ostatecznie budżet WPR został zwiększony w stosunku do pierwotnych założeń, o co Polska od początku zabiegała.

Ponadto II filar WPR został uzupełniony o środki z EIO. Co więcej wprowadzono rozwiązania, które uproszczą wdrażanie Wspólnej Polityki Rolnej i zmniejszą ewentualne ryzyko utracenia środków.

Nowe definicje i większa elastyczność

Grzegorz Puda zwrócił również uwagę, że w wyniku prac prowadzonych na poziomie unijnym została zmieniona definicja tzw. „prawdziwego rolnika” oraz „młodego rolnika” w zakresie niezbędnych kwalifikacji.

W ramach instrumentu wsparcia „ekoschematów” wprowadzono większą elastyczność w zakresie wykorzystania środków oraz możliwość objęcia uproszczonym system kontroli gospodarstw do 5 hektarów użytków rolnych, a także możliwość zwolnienia ich z nakładania sankcji. Jak wyjaśnił podczas spotkania Minister, intencją wprowadzenia tych zmian było stworzenie warunków, w których małe gospodarstwa rolne nie będą się obawiały sięgania po środki europejskie.

Oczywiście Plan Strategiczny dotyczący wdrażany WPR musi być zgodny z pracami prowadzonymi na poziomie UE. Jego „wejście w życie” uzależnione jest od zakończenia unijnych prac w tym zakresie.

Co dalej z obszarami wiejskimi w naszym regionie

O przyszłości obszarów wiejskich w województwie śląskim podczas wideokonferencji mówiła Beata Białowąs, Członek Zarządu Województwa Śląskiego oraz Małgorzata Staś, Dyrektor Departamentu Rozwoju Regionalnego.
Beata Białowąs na początku swojego wystąpienia podkreśliła, że dyskusja o pożądanych kierunkach rozwoju obszarów wiejskich jest kluczowa i powinna odbywać się z udziałem przedstawicieli różnych instytucji i podmiotów.
Przedstawicielka Zarządu Województwa Śląskiego omówiła działania podejmowane lub planowane do wdrożenia przez władze naszego regionu w zakresie obszarów wiejskich. W ramach swojego wystąpienia odniosła się do m.in.:

• Konkursu ofert na zadania realizowane w ramach wdrażania i promocji Wojewódzkiego Programu aktywizacji gospodarczej oraz zachowania dziedzictwa kulturowego Beskidów i Jury Krakowsko-Częstochowskiej – OWCA plus do roku 2027;
• Wojewódzkiego Programu Aktywizacji Gospodarczej oraz Zachowania Dziedzictwa Kulturowego Beskidów i Jury Krakowsko- Częstochowskiej – Owca Plus do roku 2027;
• konkursu ofert na zadania publiczne dotyczące wsparcia gospodarstw edukacyjnych w województwie śląskim
• konkursu „Piękna wieś województwa śląskiego”;
• Forum Rolniczego (Sołtysów) Województwa Śląskiego;
• Programu Doświadczalnictwa Odmianowego;
• Marszałkowskiego Konkursu „Inicjatywa Sołecka”;
• Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.

Prezentacja dostępna tutaj

Strategia „Zielone Śląskie” i Regionalny Program

Z kolei o „Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2030” - Zielone Śląskie mówiła podczas wideokonferencji Małgorzata Staś, Dyrektor Departamentu Rozwoju Regionalnego. Na początku krótko scharakteryzowała obszary wiejskie, a następnie przedstawiła cele strategiczne i operacyjne zawarte w Strategii.

W drugiej części swojego wystąpienia Dyrektor Departamentu Rozwoju Regionalnego omówiła Założenia Regionalnego Programu na lata 2021-2027, a w tym cele szczegółowe planowane na poziomie regionalnym (w formie wstępnych założeń) oraz haromonogram negocjacji.

Odniosła się również do Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność (na bazie doświadczeń z lat 2014-2020). W ramach RPO WSL 2014-2020 zastosowano tzw. formułę pośrednią dla instrumentu Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność (RLKS) – powiedziała podczas spotkania Małgorzata Staś.

Dodała również, że w ramach RLKS możliwe jest uzyskanie wsparcia w ramach osobnych poddziałań dla projektów wynikających z Lokalnych Strategii Rozwoju, w tym umożliwieniu dostępu do środków RPO m.in. Lokalnym Grupom Działania (jako potencjalnym beneficjentom).

Małgorzata Staś przypomniała, że ważne będzie wspólne wypracowanie z LGD następujących kwestii:
- podział alokacji pomiędzy EFRR i EFS;
- typy operacji;
- katalog beneficjentów;
- propozycja kryteriów wyboru projektów;
- harmonogram konkursów dedykowanych wyłącznie LGD.

Prezentacja dostępna tutaj

Wielofunduszowe podejście do rozwoju obszarów wiejskich

Kwestię możliwości wielofunduszowego podejścia do rozwoju obszarów wiejskich w perspektywie 2021-2027 na przykładzie instrumentu LEADER/RLKS” omówiła Karolina Jasińska-Mühleck z Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej.

Przypomniała m.in., czym jest LEADER, który polega na budowaniu lokalnego potencjału. Odniosła się też do współczesnych wyzwań, które pojawiają się na etapie wdrażania tego instrumentu, czyli (na postawie prezentacji):
- reakcja LGD na kryzys związany z pandemią: krótkie łańcuchy dostaw, szkolenia z platform cyfrowych, promocja długoterminowego najmu domów na łonie natury, wsparcie seniorów, alternatywne modele rozwoju
- wyludnianie wsi (poprawa wizerunku, tworzenie zachęt dla przedsiębiorców, podstawowe usługi, integracja)
- wykluczenie cyfrowe (warsztaty, zakup sprzętu, coaching, tworzenie wspólnoty, poczucie wartości)
- transformacja energetyczna (odnawialne źródła energii, gospodarka obiegu zamkniętego, ubóstwo energetyczne)
Karolina Jasińska-Mühleck wskazała również podczas swojego wystąpienia korzyści płynące z wielofunduszowego podejścia do rozwoju obszarów wiejskich (na podstawie prezentacji):
- Więcej środków => większa skala zmian kierowanych przez społeczność i ukierunkowanych na ustalone przez nią priorytety
- Impuls do poszerzenia partnerstwa => lepsza definicja problemów i wspólnych odpowiedzi na nie
- Otwarcie na priorytety danego funduszu (obszary wiejskie, włączenie społeczne, przedsiębiorczość, klimat i środowisko);
- Poszerzenie zakresu finansowania strategii => bardziej zintegrowane działania w odpowiedzi na złożone wyzwania (gospodarcze, społeczno-demograficzne, klimatyczne i środowiskowe)
- Łączenie różnych typów obszarów w ramach 1 strategii => rozwój w oparciu o obszary funkcjonalne.

Prezentacja dostępna tutaj

W drugiej części wideokonfernecji omówiono instrument Smart Villages jako nową formułę wsparcia innowacji lokalnych na wsi” oraz różne inne jeszcze aspekty rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność.

Data: 8.12.2020 r.