Rozwój systemu ciepłownictwa a transformacja energetyczna - po posiedzeniu Rady

Ciepłownictwo systemowe i jego uwarunkowania prawne i środowiskowe - to jeden z tematów listopadowego posiedzenia Regionalnej Rady ds. Energii. Podczas wideokonferencji (4.11) członkowie tego gremium podjęli również dyskusję dotyczącą roli Rady w transformacji energetycznej regionu.

 

Rozbudowana sieć ciepłownicza, ale potrzeba modernizacji

Uwarunkowania rozwoju sieci ciepłowniczej w województwie śląskim przedstawił w trakcie posiedzenia dr Adam Jankowski, Prezes Zarządu Energoekspert Sp. z o.o. Przypomniał, że rynek ciepła systemowego w Polsce należy do największych w Unii Europejskiej (25% - 40% gospodarstw domowych w kraju korzysta z ciepła systemowego). Ponadto 16% sieci ciepłowniczych z terenu kraju pracuje w województwie śląskim. 

Dr Adam Jankowski odniósł się też do stanu modernizacji źródeł ciepła systemowego, zwracając uwagę, że proces ten następuje powoli. Ponadto, jak wskazał, produkcja ciepła odbywa się w ponad 70% w oparciu o węgiel kamienny. W naszym regionie ten udział jest jeszcze większy.

Generalnie w skali Polski 65% ciepła produkowana jest w kogeneracji, ale tylko w największych systemach ciepłowniczych, które w perspektywie 2030 roku również będą wymagały modernizacji. Ponad 80% systemów głównie mniejszych nie spełnia kryterium efektywnego systemu ciepłowniczego.

Źródła małej mocy dominują, ale wiele nieefektywnych

Z kolei kierunki działań w zakresie rozwoju ciepłownictwa w kraju w kontekście konieczności przeprowadzenia procesu sprawiedliwej transformacji omówił Piotr Sprzączak, Dyrektor Departamentu Ciepłownictwa w Ministerstwie Klimatu i Środowiska. Swoje wystąpienie rozpoczął od omówienia struktury wielkości przedsiębiorstw dostawy ciepła w systemach ciepłowniczych w Polsce w 2018 r. Przypomniał, że ponad 50% mocy zainstalowanej to małe i średnie źródła do 50 MW (230 przedsiębiorstw) i to właśnie te przedsiębiorstwa mogą partycypować lub tworzyć lokalne bezpieczeństwo energetyczne.

Piotr Sprzączak, bazując na danych Izby Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie wskazał, że w Polsce ponad 80% systemów ciepłowniczych jest nieefektywnych (efektywne systemy ciepłownicze - takie, w których do produkcji ciepła lub chłodu wykorzystuje się co najmniej w 50 proc. energię ze źródeł odnawialnych lub w 50 proc. ciepło odpadowe lub w 75 proc. ciepło pochodzące z kogeneracji lub w 50 proc. wykorzystuje się połączenie ww. energii i ciepła; definicja efektywnego systemu ciepłowniczego zawarta jest w Dyrektywie o efektywności energetycznej). Problem dotyczy szczególnie średnich i małych miast, szczególnie dotkniętych zanieczyszczeniem powietrza.

Będzie strategia dla ciepłownictwa

Przedstawiciel Ministerstwa Klimatu i Środowiska w trakcie swojego wystąpienia przypomniał także, że kierunki transformacji całego sektora ciepłowniczego zostały silnie zaakcentowane w dwóch podstawowych dokumentach strategicznych dla polskiej energetyki:

• Krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030 (KPEiK);
• Projekt Polityki energetycznej Polski do 2040 r. (PEP 2040).

Dyrektor Departamentu Ciepłownictwa w Ministerstwie Klimatu i Środowiska poinformował, iż w pierwszym  kwartale 2021 r. powstanie Strategia dla ciepłownictwa.

W trakcie swojego wystąpienia krótko scharakteryzował również kluczowe technologie dla ciepłownictwa, czyli:

• magazyny ciepła, które pozwolą na optymalizację i efektywną pracę źródeł wytwarzających ciepło i energię elektryczną w kogeneracji, niezależnie od mijających się szczytów zapotrzebowania na te produkty, co zwiększy bezpieczeństwo pracy systemu elektroenergetycznego;
• niskotemperaturowe sieci ciepłownicze oparte o przemysłowe pompy ciepła, kolektory słoneczne, ciepło odpadowe oraz ciepło z instalacji odzysku energii z odpadów;
• technologie produkcji ciepła z energii elektrycznej (power to heat) pozwalające zagospodarować część nadwyżek energii produkowanej z niestabilnych źródeł OZE;
• technologie gazów zdekarbonizowanych, zwłaszcza technologie pozwalające na pozyskiwanie biometanu i zielonego wodoru, które obniżą emisyjność jednostek wysokosprawnej kogeneracji gazowej.

Pierwsze efekty uchwały antysmogowej dopiero w 2022 r.

Stan prac nad aktualizacją uchwały antysmogowej w województwie śląskim zaprezentowała Agnieszka Fitrzyk, p.o. Kierownika Referatu ds. planowania w zakresie środowiska w Departamencie Ochrony Środowiska w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Śląskiego. Agnieszka Fitrzyk poinformowała członków Rady, iż aktualnie Urząd analizuje dane z ankiety, która został przeprowadzona wśród samorządów lokalnych w naszym województwie w zakresie oceny obowiązującej uchwały antysmogowej.

Agnieszka Fitrzyk przypomniała, że ciepło systemowe, wymiana starych źródeł ciepła na bardziej ekologiczne i rozwój odnawialnych źródeł energii to kluczowe narzędzia w walce ze smogiem. Dodała też, że efekty aktualnie obowiązującej uchwały będą znane dopiero w 2022 r. Od 1 stycznia 2022 r. uchwała nabierze mocy w stosunku do  instalacji eksploatowanych w okresie powyżej 10 lat od daty ich produkcji.

Fundusz Sprawiedliwej Transformacji i "Zielone Śląskie"

Z kolei unijne, krajowe i regionalne uwarunkowania procesu transformacji przedstawiła Stefania Koczar-Sikora, Zastępca Dyrektora Departamentu Rozwoju Regionalnego w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Śląskiego. Przypomniała jaki cel towarzyszył utworzeniu Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Jego zasadniczym założeniem jest umożliwienie regionom i obywatelom łagodzenia społecznych, gospodarczych i środowiskowych skutków transformacji w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu. Łączny budżet tego Funduszu to 3,5 mld euro, z czego 2 mld euro "tworzy" Europejski Instrument Odbudowy, a 1,5 mld euro mieści się w tzw. Wieloletnich Ramach Finansowych.

Stefania Koczar-Sikora odniosła się również do Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji, który opracowują władze regionalne we współpracy z partnerami (jst, partnerzy społeczni i gospodarczy, organizacje pozarządowej itp.). 

Dyrektor Departamentu Rozwoju Regionalnego przypomniała też zasadnicze elementy Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2030” Zielone Śląskie, w tym zwłaszcza tzw. regionalne obszary strategicznej interwencji. 

Wyzwania dla branży i samorządów

W drugiej części posiedzenia odbyła się dyskusja nad rolą Rady w procesie sprawiedliwej transformacji, którą prowadziła Bożena Herbuś, Sekretarz Regionalnej Rady ds. Energii, Inżynier Miejski w Urzędzie Miasta Częstochowy. 

Posiedzenie podsumował Janusz Koper, Przewodniczący Rady, Zastępca Prezydenta  Rybnika, zwracając uwagę, że rozwój sieci ciepłowniczej poprzez przyłączenie nowej zabudowy oraz modernizacja już istniejącej infrastruktury pod kątem spełnienia odpowiednich norm emisyjnych i technicznych – to dwa z istotnych wyzwań, które stoją przed sektorem ciepłowniczym w kolejnych latach. 

Przypomniał też, że zaopatrzenie mieszkańców w energię cieplną, jak i inne media, jest ważnym zadaniem samorządów lokalnych. Jednak, aby system ciepłowniczy był sprawny i zapewniał tzw. bezpieczeństwo energetyczne, niezbędna jest m.in. współpraca gminy z przedsiębiorstwem cieplnym, które działa na jej terenie.

Pod koniec posiedzenia Rada przyjęła stanowisko w sprawie zaangażowania tego gremium w proces sprawiedliwej transformacji (stanowisko będzie dostępne w "Aktualnościach" w najbliższych dniach).

fot. fragmenty prezentacji przedstawionych podczas posiedzenia

Data publikacji: 09.11.2020 r.