Nowa ustawa „czystościowa” – wiele wątpliwości i pytań

Praktyczne konsekwencje nowelizacji tzw. ustawy czystościowej, to główny temat październikowego seminarium organizowanego przez Śląski Związek Gmin i Powiatów. Prawie 130 urzędników z województwa śląskiego w ciągu dwóch dni omawiało najważniejsze zmiany, które czeka każdy gminny system gospodarki odpadami komunalnymi.

W dn. 8-9 października 2019 r. odbyło się w Wiśle kolejne seminarium dotyczące bieżących problemów w gospodarce odpadami komunalnymi. Tym razem program seminarium w każdym punkcie nawiązywał do ostatniej nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw. Wydarzenie otworzył p. Marian Błachut, Burmistrz Czechowic-Dziedzic, członek Zarządu Śląskiego Związku Gmin i Powiatów:

- Dynamicznie zmieniające się ustawodawstwo w zakresie gospodarki odpadami sprawiło, że kolejny raz spotykamy się w tak dużym gronie, aby rozmawiać o wyzwaniach, którym musimy sprostać w najbliższym czasie. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach była już wielokrotnie nowelizowana i każdorazowo ta zmiana wymagała dużego nakładu pracy ze strony samorządów lokalnych. Ostatnie zmiany, które zaczęły obowiązywać od 6 września bieżącego roku rodzą kolejne wątpliwości interpretacyjne, a w ich rezultacie praktyczne problemy – wyjaśnił.

Burmistrz Czechowic-Dziedzic witając uczestników seminarium przypomniał, iż Związek od września 2018 r. do lipca 2019 r. kilkukrotnie opiniował kolejne projekty omawianej ustawy. Podkreślił, że ostatecznie ustawodawca uwzględnił w obowiązującym akcie prawa tylko część samorządowych postulatów. Odniósł się też do ryzyka związanego z nieosiągnięciem przez gminy odpowiednich poziomów recyklingu odpadów, które określa ustawa.

Znaczenie bieżącej współpracy samorządów lokalnych w kontekście ciągle narastających niejasności w gospodarce odpadami w trakcie swojego wystąpienia podkreśliła p. Magdalena Sobczak, Przewodnicząca Regionalnej Sieci Konsultacyjnej ds. Gospodarki Odpadami w Województwie Śląskim przy ŚZGiP, Kierownik Biura ds. Gospodarki Odpadami w Urzędzie Miejskim w Bielsku-Białej. Ponadto zwróciła uwagę na różne uwarunkowania, w których gminy realizują zadania z zakresu odbioru i zagospodarowania odpadów:

- Można powiedzieć, że jesteśmy aktualnie na etapie trzeciej rewolucji śmieciowej. Pierwsza miała miejsce na przełomie lat 2012 i 2013, gdy cały system był wprowadzany, druga w 2018 r. i była związana z rozporządzeniem dotyczącym wprowadzenia ujednoliconych szczegółowych zasad selektywnej zbiórki odpadów. Znowelizowana ustawa dotyczy całej Polski, ale każda gmina musi jej przepisy odnieść do swoich uwarunkowań i rozwiązań, które wcześniej przyjęła. W tym tkwi zasadniczy problem. Regulacje ustawowe nie zawsze odpowiadają na zróżnicowane możliwości i ograniczenia, w których funkcjonują poszczególne jednostki samorządu terytorialnego – powiedziała.

Pierwszego dnia seminarium p. Maciej Kiełbus i p. Konrad Różowicz z kancelarii Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna Sp. K. szczegółowo przedstawili zmiany wynikające z nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

- Zasadniczym zarzutem wobec prac prowadzonych w zakresie tej ustawy jest to, że nie mówi się o możliwości napisania jej w zupełnie nowy sposób. Jednak obecnie obowiązujący system gospodarki odpadami komunalnymi tego wymaga. Nowelizacja, z którą teraz się zmagamy – zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami – miała obowiązywać od stycznia 2018 r. Co więcej nie wszystkie zapowiedzi, które zawarto w Krajowym Planie znalazły swoje odzwierciedlenie w obowiązującej od września ustawie. Mowa między innymi o obowiązku rozdzielenia przetargu na odbiór i zagospodarowanie odpadów, który w pierwszych projektach był obecny, ale ostatecznie nie został uwzględniony – wyjaśnił Maciej Kiełbus na początku swojej prelekcji.

Maciej Kiełbus stwierdził, że omawiane zmiany trudno oceniać w kategoriach jednoznacznie pozytywnych lub negatywnych. Ocena ta bowiem zależy od sytuacji danej gminy. Nowe rozwiązania prawne w przypadku niektórych jednostek nie mają charakteru rewolucyjnego, gdyż już wcześniej w nich obowiązywały. Takim przykładem mogą być przepisy dotyczące obowiązku objęcia systemem nieruchomości niezamieszkałych czy zniesienia tzw. regionalizacji.

Maciej Kiełbus odniósł się też do szerszego kontekstu tematyki seminarium, który dotyczy nowego i często przywoływanego w dyskusjach eksperckich spojrzenia na gospodarkę odpadami. Przypomniał, że zgodnie z tą filozofią, nazywaną gospodarką cyrkularną, każdy surowiec powinien jak najdłużej krążyć w obiegu. Taka koncepcja została też przedstawiona w zaakceptowanym przez Radę Ministrów we wrześniu br. dokumencie pn. Mapa drogowa transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym.
 

- W projekcie Mapy drogowej była rozważana kwestia tego, kto – czyli gmina czy inny podmiot – powinien prowadzić selektywną zbiórkę. Dzisiaj największym problemem w Polsce jest nierozwinięty rynek surowców wtórnych. Sytuacji tej nie poprawia też fakt, iż zdarzają się przetargi rozstrzygane przez gminy, w których wykonawca oferuje wyższe stawki za odbiór i zagospodarowanie odpadów zebranych selektywnie niż zmieszanych – powiedział Maciej Kiełbus.

Drugi dzień seminarium rozpoczęła dyskusja z udziałem p. Krzysztofa Nowaka, Dyrektora Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego. Na jej wstępie p. Krzysztof Nowak odniósł się do ogólnego kierunku działań nadzoru prawnego Wojewody Śląskiego w omawianym zakresie:

- Zorganizujemy w ramach naszego wydziału naradę, w trakcie której przedstawię wnioski płynące z tego seminarium. Jej efektem będzie określenie linii postępowania śląskiego nadzoru prawnego w stosunku do uchwał przyjmowanych przez rady gmin, a wynikających z nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. W najbliższym czasie odbędzie się spotkanie wszystkich nadzorów prawnych urzędów wojewódzkich w Polsce. Na tym forum również zaprezentuję wypracowane stanowisko – powiedział.

Dyrektor Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego podkreślił, iż zasadnicza wątpliwość związana jest z terminem przyjęcia nowych uchwał związanych z systemem gospodarki odpadami komunalnymi. Z jednej strony możliwe jest dostosowanie ich do obowiązującej ustawy w ciągu 12 miesięcy, zgodnie z terminem wskazanym w tym akcie prawa. Alternatywnie gminy mogą kierować się terminem, który został wskazany w zawartych jeszcze przed nowelizacją ustawy umowach z podmiotami realizującymi usługi w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi (zgodnie z art. 11 i 12 ustawy wprowadzającej zmiany do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw).

Przedstawiciele samorządów lokalnych w trakcie debaty zgłosili szereg kwestii, które rodzą pytania o charakterze interpretacyjnym i definicyjnym. Wśród nich pojawiły się między innymi zagadnienia dotyczące nieruchomości niezamieszkałych, umów na odbieranie lub odbieranie i zagospodarowanie odpadów, kontroli podmiotów odbierających odpady komunalne, wprowadzenia zwolnień z części opłaty za gospodarowanie odpadami dla mieszkańców posiadających kompostowniki czy sposobów składania deklaracji.

W podsumowaniu seminarium p. Elżbieta Student, Przewodnicząca Grupy roboczej ds. gospodarki odpadami w gminach miejsko-wiejskich i wiejskich ŚZGiP, Naczelnik Wydziału Gospodarki Odpadami w Urzędzie Gminy i Miasta Czerwionka-Leszczyny stwierdziła, że dwudniowa dyskusja była pierwszą próbą zmierzenia się z interpretacją nowych przepisów. Dodała również, iż z pewnością podobne rozmowy toczyć się będą na forum Związku jeszcze w najbliższych miesiącach.

fot. archiwum ŚZGiP